Kapalı Alanlarda Çalışmalarda İSG

Kapalı alanlarda çalışmalarda İSG (iş sağlığı ve güvenliği) özel öneme sahip bir konudur. Özellikle çalışma izin prosedürleri ile hareket etmek gerekir. Kapalı alan; çeşitli tehlikelerden kaynaklanan yaralanma veya ölüm riskinin olduğu yerlerdir. Etrafı kısmen veya tamamen çevrili olan alanlardır. Özellikle aşağıdaki özelliklerden birini ya da birkaçını taşıyan alanlar kapalı alandır;

• Giriş ve çıkışları yeteri kadar büyük olmayan
• Havalandırması yetersiz olan
• Düzenli çalışmalar için planlanmamış
• Çalışmanın yapıldığı kısıtlı hacme sahip olan yerler.

Muayene, temizlik, bakım-onarım işleri gibi geçici süreli çalışma alanları, genellikle kapalı alan çalışmalarını içerir. Yukardaki özellikleri içermeyen bazı yerler de işe bağlı olarak kapalı alan gibi düşünülmelidir. Kapalı alan tehlikeleri; kimyasallar, atıklar, korozif maddeler, zararlı atmosfer şartlarıdır. Bunlara ek olarak düşme, kayma, malzeme düşmesi ihtimalide bulunmaktadır.

Kapalı Alanlarda Çalışmalarda İSG ve Havalandırma

ABD.nin Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü (NIOSH), aşağıdaki tabloda belirtilen özellikleri temel alan kapalı alanlardaki atmosferik tehlikelerle ilgili bir sınıflandırma oluşturmuştur.

Kapalı alanlar içerdikleri tehlikenin seviyesine göre A, B ve C olarak sınıflandırılmıştır. En az tehlikeli sınıf C iken, en tehlikelisi A sınıfıdır. Sınıflandırmanın amacı iş uygulamaları ve kurtarma prosedürlerine ve havalandırma yöntemlerine ilişkin çerçeve oluşturmaktır.

Kapalı ortamın hacmine, yapılacak işin niteliğine ve yukarıdaki tabloda belirtilen değerler göz önüne alınarak uygun bir havalandırma yöntemi tesis edilmelidir. Tesis edilen havalandırma sistemi başka tehlikelere yol açmamalıdır.

Kapalı Alanlarda Çalışmalarda İSG ve Patlama

Kapalı alanlarda meydana gelen tehlikelerin başlıca nedeni havadaki oksijen seviyesidir. Ayrıca oksijen seviyesinin belirli limitlerin altında olması, bilinç kaybına, soluk alıp vermede zorluğa veya baygınlığa neden olur. Oksijen seviyesinin yüksek olması ise patlayıcı ortam oluşma ihtimaline neden olacaktır.

Özellikle BÖLGE 20, 21 ve 22 olarak belirtilen toz patlayıcı ortamları kapalı alanları işaret eder. Bütün yangınlar gibi toz yangınları da; yanıcı maddenin (toz) oksijen varlığında tutuşturucu kaynak ile bir araya gelmesi sonucu oluşmaktadır. Toz patlaması yangın üçgenindeki üç bileşen dışında iki bileşene daha ihtiyaç duymaktadır. Bu iki bileşen; tozun askıda kalması ve toz bulutunun belirli bir hacimde (kapalı alanda) sınırlandırılmasıdır. Yani kapalı alanda olmasıdır.

Patlamadan korunma dokümanı, iş yerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak amacıyla hazırlanan dokümandır. Risk değerlendirmesine göre hazırlanır. Özellikle patlama ihtimali olan kapalı alanlarda bu dokümanın hazırlanması gerekmektedir.

Kapalı ve Dar Alanlarda Aydınlatma

Çalışma esnasında uygun olmayan aydınlatma kaza riskini arttırır. Ayrıca acil durumlarda müdahaleyi zorlaştırır. Özellikle aydınlatması olmayan kapalı alanlarda yanmaz aydınlatıcılar kullanılarak çalışma yapılmalıdır.

Kazanlar, hazneler, borular vb. iletken gereçlerden yapılmış dar veya hareket edilmesi sınırlı yerlerde el lambaları gibi taşınabilen aydınlatma aygıtları ancak aşağıdaki şartlar yerine getirilirse kullanılabilir. (Elektrik İç Tesisler Yönetmeliği, md. 53)

• Alternatif gerilim kullanılacaksa, bağlantı iletkenleri kesinlikle küçük gerilimi ya da koruyucu ayırma macı ile kullanılabilen bir transformatöre bağlanmalıdır.
• Küçük gerilimli elektrik üretmek için kullanılan güvenlik transformatörleri, motorgenetarlör ya da koruyucu ayırmayı sağlayan aygıtlar kazan, hazne ve boruların dışarısına konulmalıdır.
• Doğru gerilim kullanılacaksa dolaylı dokunmaya karşı korunma yöntemlerinden biri kullanılmalıdır.
• Sabit tesis edilmeyen iletken olarak ilgili Türk Standartlarında açıklanan bu amaca uygun iletkenler kullanılmalıdır.
• Ara fiş-priz düzenlerinde yalıtkan mahfazalar bulunmalıdır. Uzatma iletkenlerine anahtar bağlanamaz.           

Kapalı ve Dar Alanlarda Çalışma İzin Sistemi

Kapalı alanlarda çalışma izin sistemi bir prosedürü içerir. Bu prosedür kapalı alanlarda çalışmaya başlamadan önce gerekli tedbirlerin alındığını gösteren yazılı bir belgedir. İzin prosedüründe olması gereken bilgiler;

• Oksijen, zehirleyici gaz ve uçucu (patlayıcı) gaz ölçüm sonuçları,
• Kapalı alanda çalışacak her bir kişinin isimleri,
• Gözlemcinin ismi,
• Alana giriş nedeni,
• Tespit edilen tehlikeler ve alınan önlemler
• Kapalı alanın yeri,
• İzin süresinin geçerliliği,
• Kurtarma ve acil durumlarda görevli kişilerin isimleri ve iletişim bilgileri,
• Kullanılacak ekipmanlar,
• Sıcak çalışma yapılacaksa sıcak çalışma izni,
• Çalışma izni tarihi,
• Ölçümleri yapan kişinin imzası,
• Yetkili kişinin imzası,
• Gerekli görülen diğer bilgiler.

Özellikle OSHA’nın yayınladığı 29 CFR 1910.146 numaralı “KAPALI ALAN ÇALIŞMA İZNİ STANDARDI” NI hazırlayacağımız prosedürlerde baz alabiliriz.

Kapalı ve Dar Alanlarda Kullanılacak İş Ekipmanları

Elektrikle çalışan aygıtlar, kazanlar, hazneler, borular vb iletken gereçlerden yapılmış dar ve hareket edilmesi sınırlı yerlerde ancak aşağıdaki şartlar yerine getirilirse kullanılabilir. (Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği, md.54)

• Alternatif gerilim kullanılacaksa kesinlikle küçük gerilim yada koruyucu ayırma düzeni uygulanmalıdır.
• Küçük gerilimli elektrik üretmek için kullanılan güvenlik transformatörleri ve motor generatörler yada koruyucu ayırmayı sağlayan aygıtlar kazan, hazne ve boruların dışarısına konulmalıdır.
• Bir doğru akım şebekesinin doğru gerilimi kullanılacaksa anma gerilimi 260 V’u aşmamalıdır.
• Elektrikle uzaktan kumanda düzeni küçük gerilimle yada koruyucu  ayırmalı düzenini gerilim.. ile çalıştırılmalıdır.
• Sabit tesis edilmeyen iletken olarak ilgili Türk Standartlarında açıklanan bu amaca uygun iletkenler kullanılmalıdır.
• Ara fiş-priz düzenlerinin, yalıtkan mahfazaları olmalıdır. Uzatma iletkenlerine anahtar bağlanamaz.
• Elektrik motoru ile çalışan oyuncaklar ancak aşağıdaki şekillerde bağlanarak çalıştırılabilirler:
  • Anma gerilimleri 24 V’a kadar olan tesislere bağlanabilirler (bu gerilimler madde 33 C’ye göre elde edilmiş olmalıdır).
  • Sekonder anma gerilimleri 24 V’a kadar olan oyuncak transformatörleri yada motorgeneratörler üzerinden bağlanabilirler.
• Oyuncakla şebeke arasında, koruma iletkenli yada dirençler üzerinden, örneğin lamba dirençleri üzerinden yapılsa bile iletken bir bağlantı bulunamaz.

Kapalı alanlar muhtemel patlayıcı ortamlardır. Buralarda kullanılacak teçhizat ve koruyucu sistemler bütünleşik patlama güvenliğine göre tasarımlanmalıdır. Özellikle bu tarz dar ve hareket edilmesi sınırlı yerlerde MUHTEMEL PATLAYICI ORTAMDA KULLANILAN TEÇHİZAT VE KORUYUCU SİSTEMLER İLE İLGİLİ YÖNETMELİK hükümlerine uyulmalıdır.