Yetişkin Eğitimi ve İSG Eğitimleri

Yetişkin eğitimi ve İSG eğitimleri birbirleriyle oldukça bağlantılı iki konudur. Çünkü iş sağlığı ve güvenliği profesyonel adayları yetişkin insanlardır. Tabii ki sadece İSG profesyonel adaylarıyla konunun kavramsal çerçevesini oluşturmak eksik kalacaktır. İşin içinde işverenler, çalışanlar ve böylelikle iş süreçlerinde yer alan tüm aktörler yer almaktadır. O zaman bahse konu İSG eğitimlerini yetişkin eğitimi kapsamında ele almak gerekir.

Yetişkin Eğitimi ve İSG Eğitimlerinin Sınıflandırılması

Öncelikle İSG eğitimlerini kendi içinde bir sınıflandırmaya tabii tutmamız yerinde olacaktır. Hangi İSG eğitimi?

1. İş yerlerinde çalışanlara verilen İSG eğitimleri
2. İSG profesyonel adaylarına sınav öncesi verilen temel İSG eğitimleri
3. İşverenlere ve yönetim kademesine verilen eğitimler
4. İSG mesleki eğitimler

Çalışanlara Yönelik İSG Eğitimleri

İş yerlerinde çalışanlara İSG eğitimleri genellikle İSG profesyonelleri tarafından verilir. Ulusal İSG mevzuatımız, çalışan eğitimlerini işveren ve iş yeri yetkilileri tarafından da verilebileceğini belirtmektedir. Yani iş yeri yönetim organizasyonu konunun dışında değildir. Ama genellikle İSG eğitimlerinin planlamasını ve araçlarını iş yeri yönetimi sağlar. Eğitimlerin uygulamasını İSG profesyonelleri yapmaktadır. Burada iş güvenliği uzmanı ve iş yeri hekimi ön plana çıkmaktadır. Eğitim sorumluluğu iş yeri yönetiminin üzerindedir. Mesela iş yerinde çalışanlar eğitime tabii tutulmamış ve iş kazası meydan gelmiş olsun. Bu konuda iş güvenliği uzmanı ve iş yeri hekimi hemen sorumlu tutulamaz. Öncelikle iş yeri yönetimi eğitimi planlamış mı,?Yönetim gerekli araç ve gereçleri sağlamış mı? Yine yönetim eğitim için yer ve zaman göstermiş mi? Bu hususlar ön plana çıkar.

ÖSYM Sınavları

İş yerlerinde çalışanlara İSG eğitimlerini verecek İSG profesyonellerinin alacağı temel İSG eğitimleri ayrı bir konudur. Yani Mühendis, mimar, teknik elemanlar ve tıp eğitimi almış hekimler bu eğitimleri alarak ÖSYM nin yılda iki defa uygulanan sınavlarına girerler. Bu sınavlarda 100 üzerinden 70 alan adaylar Bakanlık tarafından sertifikalandırılır. Böylelikle İSG profesyoneli olurlar. Bu arada iş yeri hemşirelerini de unutmayalım. Ayrıca Sağlık memuru, hemşire, acil tıp teknisyeni ve çevre/sağlık teknisyeni mesleki lise diplomasına sahip olan sağlık görevlileri de bahse konu eğitimleri alarak ÖSYM nin sınavlarına girebilirler. 100 üzerinden 60 not alan bu sağlık görevlileri diğer sağlık personeli (iş yeri hemşiresi) olarak sertifikaya hak kazanırlar. İş yeri hemşireleri iş yeri hekiminin gözetiminde çalışırlar ve böylelikle eğitim faaliyetleri içerisinde yer alırlar.

İşverenlere Yönelik İSG Eğitimleri

Diğer bir konu işverenlerin İSG eğitimleridir. İSG mevzuatında bu konuda bir düzenleme yoktur. Sadece az tehlikeli sınıfta yer alan ve 50 den az çalışanı bulunan iş yeri işverenleri Bakanlık tarafından verilen bir eğitimi alarak, kendi iş yerlerinde İSG faaliyetlerini yürütebilmektedirler. İşveren karar merciinde bulunan önemli bir aktör olarak varsayılmaktadır. Ama gerçekte pekte öyle değildir. Bu durumda bu şahıslarında eğitilmesi gerçekliği koca bir sorun olarak önümüzde durmaktadır. İş yerlerinde görevlendirilen İSG profesyonelleri işverenleri ikna etmek konusunda çok sıkıntı yaşamaktadırlar. Eğitimsiz bir işverenin İSG taahhüdünde bulunması imkansızdır. Aynı zamanda bu husus İSG kültürüne zarar vermektedir.

Mesleki İSG Eğitimleri

Şimdi gelelim İSG mesleki eğitimlere… İSG temel eğitimleri alınca iş bitmiyor? Çalışma hayatı ve iş süreçleri farklı ve çok disiplinli bir alandır. Diyelim ki iş güvenliği uzmanı veya iş yeri hekimi oldunuz. Bu durum sizin yetki sahibi olduğunuzu gösterir. Ancak hizmet verdiğiniz iş yerine özel tehlike ve riskleri anlamlandırmak için o iş yerindeki yapılan işi de bilmeniz gerekiyor. Yani o iş yerinde patlayıcı ortamlar varsa bir PATLAMADAN KORUNMA DÖKÜMANINI en azından okuyucu düzeyinde bilmeniz gerekir. Ya da genelde olan bir tehlike yüksekte çalışmalar varsa YÜKSEKTE ÇALIŞMA PLANINI tanzim edecek yetenekte olmanız gerekiyor. Kapalı alanlar, sıcak çalışmalar ve saire derken bu listeyi daha da uzatabiliriz. Sonuç olarak Bakanlıktan alacağınız sertifika sizi bu konuda yetkili kılarken, yeterli olmak için kendinizi geliştirmeli ve bu eğitimleri almalısınız. Bu eğitimleri almak derken piyasadan sertifikasını alıp ama gerçekte eğitimi almamayı kastetmiyoruz tabii ki! İşin içinde olanlar bilirler. Lütfen kendimizi kandırmayalım.

Yetişkin Eğitimi ve İSG Eğitimlerinin Özellikleri ve Teknikleri

Yetişkin eğitimi ve İSG eğitimleri uzmanlar arasında en çok kabul gören tanımı; bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik yönde değişim meydana getirme süreci şeklindedir. Eğitim sistemi örgün eğitim, yaygın eğitim ve algın eğitim olarak sınıflandırılır. Örgün eğitim okulöncesi, ilkokul, ortaokul, lise ve yükseköğrenim şeklinde birbirinin devamı niteliğindeki eğitim sistemidir. Algın eğitim ise, diğer eğitim faaliyetlerinin dışındaki bir eğitim sistemidir. Sosyal örgüler eliyle ve basın yayın aygıtlarıyla yürür. Yaygın eğitim ise örgün eğitimin dışında planlı ve programlı olarak faaliyet gösteren bir sistemdir.¹ Çocuk ve gençler daha çok örgün eğitimden, yetişkinler ise yaygın ve algın eğitimden faydalanır. O zaman İSG eğitimlerinin genelde yaygın eğitim kategorisinde olduğu açıktır.

Andragoji, yetişkinlerin özelliklerini temel alan temel yaklaşımlardan biridir. Malcolm Knowles pedagojik modeli yetişkinler için uygun bulmamıştır. Yetişkinlerin öğrenmesi konusunda andragoji terimini kullanmayı tercih etmiştir. Androgoji, “yetişkinlerin öğrenmesine yardım etme sanatı ve bilimi, yetişkin eğitimi kuram ve süreçleri ile teknolojisinin incelenmesi” anlamına gelir.² Yetişkin eğitimi ve İSG eğitimleri andragoji alanına girer. Andragojiye göre;

1. Katılımcıların ilgi alanlarını belirleyerek, ilgilerine uygun projelerde görev almalarına fırsat tanımak; öğrenenlerin kendilerini ifade etmelerine ve grup içi etkinliklerde rol almalarına izin vermek gerekir.
2. Öğrenme konularını katılımcıların yaşantılarıyla ilişkilendirmek gerekir.
3. Yetişkinler, öğrenecekleri şeyi niçin öğrenmeleri gerektiğini bilmek ister.
4. Yetişkinler, öğrenecekleri şeyin yaşamlarında bir değişime yol açacağına veya bir sorunu çözmeye yardımcı olacağına inandıklarında öğrenme istek ve ilgileri artar.
5. Yetişkinlerin öğrenmesinde dışsal güdüler (daha çok kazanç, kariyer olanakları, prestiji yüksek bir iş gibi) kadar içsel güdüleyiciler (öz-saygı, iş doyumu, iletişim olanakları gibi) de önemlidir. Eğitimci empati kurmalıdır.
6. Yetişkinler, saygı görmeye yoğun ihtiyaç duyarlar

Eğiticilerin Nitelikleri

Bir eğitimci, farklı görevleri yerine getirerek süreçteki bütün aşamaları başarmalıdır. O, bir analist gibi eğitim ihtiyaçlarını ve katılımcıların potansiyel durumlarını belirlemelidir. Bir programcı gibi öğrenme içeriğini seçmeli, hiyerarşik olarak sıralamalıdır. Akıllı yetişkin eğitimcileri eğitim tasarımını zengin kaynaklar üzerine kurarlar. Öğrenme sürecini daha başka etkileyenler, katılımcının bireysel özellikleri ve ihtiyaçları, öğrenme ortamının, amaçlarının ve etkinliklerinin özellikleridir. Başarılı öğretici, konu içeriğini öğretebilecek düzeyde anlayacak, yetişkinlerin nasıl öğrendiğini bilecek ve çeşitli öğrenme stratejilerini, öğrenme sürecinde etkili bir şekilde uygulayacaktır.

Ayrıca iş yerlerinde etkin birer eğitici unsur olan iş güvenliği uzmanları ve iş yeri hekimleri çalışanlarla her temaslarını bir eğitim faaliyetine dönüştürebilmelidir. Bu sebepten İSG profesyonelleri kılık kıyafetine, öz temizliğine, ses tonuna ve çalışanların bireysel özelliklerine her daim hakim olmalıdır. Mesela çalışma ortamı gözetimi yapan bir profesyonel sahada kullanılan kişisel koruyucu donanımları mutlaka giymelidir. Yoksa inandırıcılığı kalmaz. Özellikle çalışanlara rol model olan iş güvenliği uzmanları aynı zamanda iyi bir eğitimcidirler.

Çalışanların İSG Eğitimleri

Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri yönetmelikte düzenlenmiştir. Bu yönetmelikte Çalışanlar iş yerinin tehlike sınıfına göre belirlenen süre ve periyotlarda temel İSG eğitimlerine tabii tutulurlar. Ayrıca iş kazası ve meslek hastalıklarından sonra, işe geri dönüşlerde, yeni bir teknoloji kullanıldığında ve yeni tehlike ve riskler çıktığında da çalışanlara yenileme İSG eğitimleri verilmelidir.

Bir İSG profesyoneli çalışanla her temasının bir eğitim faaliyeti olduğunu unutmamalıdır.

Çalışanların Mesleki Eğitimleri

5544 sayılı Kanun gereğince; tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfa giren ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yayımlanan tebliğlerde belirtilen mesleklerde MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi olmayan kişiler çalıştırılamamaktadır. Söz konusu mesleklerin isimlerine ulaşmak için tıklayınız.

1. Güneş, F., & Deveci, T. (2021). Yetişkin eğitimi ve hayat boyu öğrenme. Ankara: Pegem Akademi. ↩︎
2. Gülnaz Gülsüm Gültekin (2007). Yetişkin Eğitimi Bilimi Işığında Mesleki Eğitim. e-Journal of New World Sciences Academy ↩︎