Parlayıcı Patlayıcı Tehlikeli ve Zararlı Kimyasal Maddeler

Çalışanları işyerlerinde oluşabilecek parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı kimyasal maddeler açısından risk oluşturabilecek tehlikelerinden korumak için alınması gereken önlemlere ilişkin usul ve esaslar ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİĞİNDE düzenlenmiştir.

İşveren, patlamaların önlenmesi ve bunlardan korunmayı sağlamak amacıyla, yapılan işlemlerin doğasına uygun olan teknik ve organizasyona yönelik aşağıda belirtilen temel ilkelere ve verilen öncelik sırasına uygun önlemleri alır;

• Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek.
• Yapılan işlemlerin doğası gereği patlayıcı ortam oluşmasının önlenmesi mümkün değilse patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek
• Çalışanların sağlık ve güvenliklerini sağlayacak şekilde patlamanın zararlı etkilerini azaltacak önlemleri almak

Bu önlemler, gerektiğinde patlamanın yayılmasını önleyecek tedbirlerle birlikte alınır. Alınan bu tedbirler düzenli aralıklarla ve işyerindeki önemli değişikliklerden sonra yeniden gözden geçirilir.

Parlayıcı Patlayıcı Tehlikeli ve Zararlı Kimyasal Maddeler hakkındaki yönergeler 1

• İşveren, patlayıcı ortam oluşabilen yerlerde çalışanlara, patlamadan korunma konusunda yeterli ve uygun eğitimi sağlar.
• Tehlikeli yerlerdeki çalışma, işveren tarafından düzenlenen yazılı talimatlara uygun yapılır.
• Tehlikeli işlerin yapılmasında, başka çalışmaları tehlikeye mahal verecek diğer işlerin yapılmasında, çalışma izin sistemi uygulanır.
• Çalışma izni, bu konuda yetkili ve sorumlu olan bir kişi tarafından yazılı olarak verilmelidir.
• Patlama tehlikesine neden olabilecek yanıcı gazlar, buharlar, sisler veya tutuşabilir tozların ortaya çıkması durumu oluşabilir. Böyle durumlarda güvenli bir alana uygun şekilde yönlendirilmeli veya uzaklaştırılması sağlanmalıdır. Bunun yapılması pratik olarak mümkün değilse yayılmalarını önleyecek başka uygun önlemler alınır.
• Patlayıcı ortam birkaç çeşit parlayıcı veya yanıcı gazlar, buharlar, sisler veya tozlardan oluşur. Bu gibi durumlarda alınacak koruyucu önlemler en yüksek riske uygun olmalıdır.
• Çalışanların ve çalışma ortamının statik elektrik taşıyıcısı veya üreticisi etkenler olur. Bu gibi durumlarda statik elektrik boşalmaları dikkate alınmalıdır.
• Patlayıcı ortamı tutuşturabilen statik elektrik oluşumu önlemelidir. İşveren çalışanlara uygun malzemeden yapılmış koruyucu donanımlar sağlamakla yükümlüdür.
• Tesis, ekipman, koruyucu sistemler ve bunlarla bağlantılı cihazların patlayıcı ortamlarda güvenle kullanılabileceğinin garantisi verilmelidir. Bu önemli bilgiler Patlamadan Korunma Dokümanında belirtilmelidir. Bilgilendirme sonrasında bu kriterler hizmete alınır.
• Patlama riskini en aza indirmek ve olası bir patlamada, patlamayı kontrol altına almak gerekmektedir. İşyerine ve iş ekipmanlarında hasarın en aza indirgenmesi için; Gerekli önlemler alınmalıdır. Bunlarla bağlantılı tüm cihazların tasarımı, inşası, montajı ve yerleştirilmesi doğru şekilde yapılmalıdır. Bu bağlamda tüm cihazların bakım, onarım ve işletilmesinde gerekli önlemler alınmalıdır.

Zararlı Kimyasal Maddeler hakkındaki yönergeler 2

• Her bakım ve onarım sonrasında tesisin, ekipmanların veya koruyucu sistemlerin “Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmeliğe” uygunluğunun devam edip etmediği, bağlantılarının ve montajlarının durumu kontrol edilmelidir.
• Patlama şartları oluşmadan önce, çalışanlar sesli ve görsel işaretlerle uyarılmalıdır. Ardından kurallara uygun şekilde ortamdan uzaklaşmaları sağlanır.
• Patlamadan Korunma Dokümanında belirtildiği takdirde; bir tehlike durumunda çalışanların tehlikeli bölgeden anında ve güvenli bir şekilde uzaklaşabilmeleri için tahliye sistemi kurulmalıdır. Her an işler durumda bulunması sağlanır.
• Patlayıcı ortam oluşturan bölümleri bulunan işyerlerinde; faaliyete başlanılmadan önce bütün işyerinin patlama yönünden güvenliğinin sağlandığı kanıtlanacaktır.
• Patlama yönünden güvenliğin sağlandığının kanıtlanması ve patlamadan korunma konusunda eğitim almış veya deneyimli ehil kişilerce yapılmalıdır.
• Her hangi bir güç kesilmesinin ilave risklere neden olan durumlarda, bu durumda kullanılacak ekipmanın ve güvenlik sistemlerinin, tesisin diğer kısımlarından bağımsız olarak güvenli bir şekilde çalışmasını sürdürmesi mümkün olmalıdır.
• Otomatik proseslerde amaçlanan çalışma koşullarından her hangi bir sapma meydana geldiğinde, otomatik sistemle bağlantılı ekipmana ve koruyucu sistemlere güvenliği tehlikeye atmamak şartıyla el ile müdahale yapılmalıdır. Bu müdahale sadece bu işte yetkili çalışanlar tarafından yapılmalıdır.
• Sistemin acil durdurulması halinde, biriken enerji mümkün olduğu kadar çabuk ve güvenli bir şekilde boşaltılmalıdır veya tehlike oluşturmayacak şekilde izole edilmelidir.
• Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalarda çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden riskler aşağıdaki önlemlerle ortadan kaldırılmalıdır veya en az düzeye indirilmelidir.
• İşyerinde uygun düzenleme ve iş organizasyonu yapılmalıdır.
• Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalar, en az sayıda çalışan ile yapılmalıdır.
• Çalışanların maruz kalacakları madde miktarlarının ve maruziyet sürelerinin mümkün olan en az düzeyde olması sağlanır.
• İşyerinde kullanılması gereken kimyasal madde miktarı en az düzeyde tutulmalıdır.
• İşyeri bina ve eklentileri her zaman düzenli ve temiz tutulmalıdır.
• Çalışanların kişisel temizlikleri için uygun ve yeterli şartlar sağlanır.
• Tehlikeli kimyasal maddelerin, atık ve artıkların işyerinde en uygun şekilde işlenmesi gerekmektedir. Ardından şartlara uygun şekilde nakil edilmeli ve depolanma işlemleri yapılmalıdır.

Parlayıcı Patlayıcı Tehlikeli ve Zararlı Kimyasal Maddeler hakkındaki yönergeler 3

• İkame yöntemi uygulanarak, tehlikeli kimyasal madde kullanımından kaçınılmalıdır. Zorunluluk halinde çalışanların sağlık ve güvenliği tehlikesiz veya daha az tehlikeli olan kimyasal maddeler tercih edilmektedir.
• İşin özelliğine bakılarak ikame yöntemi kullanılmaktadır. Kullanılmıyor ise risk değerlendirmesi yapılmalıdır. Çıkan sonuca ve öncelik sırasına göre aşağıdaki tedbirler alınarak risk en aza indirgenmelidir.
• Çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden risk oluşturan bakım onarım işleri yapılmalıdır. Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalar ve teknolojik gelişmeler de dikkate alınmalıdır. Uygun proses ve mühendislik kontrol sistemleri seçilmelidir. Uygun makine, malzeme ve ekipmanlar kullanılmalıdır.
• Riski kaynağında önlemek üzere; uygun iş organizasyon ve yeterli havalandırma sistemi kurulması gibi toplu koruma önlemleri uygulanır.
• Tehlikeli kimyasal maddelerin olumsuz etkilerinden çalışanların toplu olarak korunması için alınan önlemlerin yeterli olmadığı hallerde bu önlemlerle birlikte kişisel korunma yöntemleri uygulanır.
• Alınan önlemlerin etkinliğini ve sürekliliğini sağlamak üzere yeterli kontrol, denetim ve gözetim sağlanır.
• İşveren, çalışanların sağlığı için risk oluşturan kimyasal maddelerin düzenli olarak ölçümünün ve analizinin yapılmasını sağlar.
• İşyerinde çalışanların kimyasal maddelere maruziyetini etkileyen koşullarda herhangi bir değişiklik olduğunda ölçümler tekrarlanır.
• Ölçüm sonuçları, mesleki maruziyet sınır değerleri dikkate alınarak değerlendirilmelidir.
• Mesleki maruziyet sınır değerlerinin aşıldığı her durumda, işveren bu durumun en kısa sürede giderilmesi için koruyucu ve önleyici tedbirleri alır.
• İşveren, çalışanları kimyasal maddelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerinden kaynaklanan tehlikelerden korumak için, bu maddelerin işlenmesi, depolanması, taşınması ve birbirini etkileyen kimyasal maddelerin birbirleriyle temasının önlenmesi de dâhil olmak üzere, yapılan işin özelliğine uygun olarak aşağıda belirtilen öncelik sırasına göre teknik önlemleri alır ve idari düzenlemeleri yapar.
• İşyerinde parlayıcı ve patlayıcı maddelerin tehlikeli konsantrasyonlara ulaşması ve kimyasal olarak kararsız maddelerin tehlikeli miktarlarda bulunması önlenmelidir.
• İşyerinde yangın veya patlamaya sebep olan tutuşturucu kaynakların bulunması önlenmelidir.
• Kimyasal olarak kararsız madde ve karışımların zararlı etki göstermesine sebep olan şartlar ortadan kaldırılmalıdır.

Parlayıcı Patlayıcı Tehlikeli: Zararlı Kimyasal Maddeler hakkındaki yönergeler 4

• Parlayıcı ve/veya patlayıcı maddelerden kaynaklanan yangın veya patlama halinde veya kimyasal olarak kararsız madde ve karışımlarının zararlı fiziksel etkilerinden çalışanların zarar görmesini önlemek veya en aza indirmek için gerekli önlemler alınır.
• İş ekipmanı ve çalışanların korunması için sağlanan koruyucu sistemlerin tasarımı, imali ve temini, sağlık ve güvenlik yönünden yürürlükteki mevzuata uygun şekilde yapılmalıdır.
• Patlama basıncının etkisini azaltacak düzenlemeler yapılmalıdır.
• Tesis, makine ve ekipmanın sürekli kontrol altında tutulması sağlanır.
• İşyerlerinde, sıvı oksijen, sıvı argon ve sıvı azot bulunan depolama tanklarının yerleştirilmesinde asgari güvenlik mesafelerine uyulmalıdır.

Kaynakça

• FATMA IŞIK COŞKUNSES, KANSEROJEN KİMYASAL MADDELER VE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ, UZMANLIK TEZİ, ÇSGB, İSGGM, ANKARA, 2008
• KİMYA ÜRÜNLERİ İMALATI SANAYİNDE İŞ SAĞLIĞI GÖZETİM REHBERİ, ÇSGB, İSGGM
• CANER ZANBAK, KİMYASALLARIN YÖNETİMİNDE TEKNİK EMNİYET ve GÜVENLİK KAVRAMLARI ve TEDARİK ZİNCİRİ GÜVENLİĞİNDE ÖZEL SEKTÖR/KAMU İŞBİRLİĞİ. V. ULUSAL TEHLİKELİ KİMYASALLARIN YÖNETİMİ VE PROSES GÜVENLİĞİ SEMPOZYUMU, TMMOB KİMYA MÜHENDİSLERİ ODASI. ANKARA, 24-25 EYLÜL 2021
• ABDULLAH ANAR, PROSES GÜVENLİĞİNDE TEHLİKE TANIMLAMA VE RİSK DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ. V. ULUSAL TEHLİKELİ KİMYASALLARIN YÖNETİMİ VE PROSES GÜVENLİĞİ SEMPOZYUMU, TMMOB KİMYA MÜHENDİSLERİ ODASI. ANKARA, 24-25 EYLÜL 2021
• FİGEN ÖNDER, SAHA UYGULAMALARININ PROSES GÜVENLİĞİNDE ÖNEMİ. V. ULUSAL TEHLİKELİ KİMYASALLARIN YÖNETİMİ VE PROSES GÜVENLİĞİ SEMPOZYUMU, TMMOB KİMYA MÜHENDİSLERİ ODASI. ANKARA, 24-25 EYLÜL 2021
• ÇİMENTO SEKTÖRÜNDE TOZLA MÜCADELE REHBERİ, T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI YAYINI. BAKANLIK YAYIN NO:57, 2016
• ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA MERKEZİ. (2013). “MESLEK HASTALIKLARI”. ANKARA: ÖZYURT MATBAACILIK
• ZEYNEB KAHRAMAN, KERİMAN YÜRÜTEN ÖZDEMİR, TOZLU ÇALIŞMALARDA MESLEK HASTALIKLARI VE TOZLA MÜCADELE. MCBÜ SOMA MESLEK YÜKSEKOKULU TEKNİK BİLİMLER DERGİSİ YIL: 2022 SAYI:34 CİLT: II, S.13-29
• OKTAY TAN, KAYNAKLI İMALATTA ÇALIŞMA ORTAMINI VE ÇALIŞANIN SAĞLIĞINI ETKİLEYEN TEHLİKELER VE ÖNLEMLERİ. http://www.oktaytan.net/KAYNAKislerindeTehlike.pdf 27.02.2023 00:53
• ABDULLAH AKDOĞAN, ÜMİT DİVRİKLİ, LATİF ELÇİ, PESTİSİTLERİN ÖNEMİ VE EKOSİSTEME ETKİLERİ. AKADEMİK GIDA / ACADEMİC FOOD JOURNAL. 28.03.2012, ISSN PRİNT: 1304-7582