Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar
Mesleki bulaşıcı hastalıklar, Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği’nde 4 alt gruba ayrılmıştır. D grubu hastalıklar olarak kodlanan mesleki bulaşıcı hastalıklar iş hayatında daha çok sağlık çalışanlarında, tarım işçilerinde ve tünel ve maden işçilerinde görülür. Mesleki bulaşıcı hastalıkların alt grupları; D-1 Helminthiasis, D-2 Tropik hastalıklar, D-3 Hayvanlardan insana bulaşan hastalıklar ve D-4 Meslek gereği enfeksiyon hastalıklarına özellikle maruz kişilerdeki enfeksiyon hastalıklarıdır.
Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar-D1-Helmintler
D-1 Helminthiasis; solucan şeklinde olan helmintler, insan ve hayvanları konak olarak belirler ve onlar üzerinden beslenirler. Helmintler halk arasında solucan, kurt veya şerit olarak bilinirler.
Ankilostomiasis (Ankilostomiyaz), dünya genelinde oldukça sık görülen bir helmint enfeksiyonudur. Halk arasında kancalı kurt olarak bilinen ve Ancylostoma duodenale adı verilen bir çeşit yuvarlak solucan bu hastalığa neden olur. Her yıl binlerce insan Ankilostomiyaz hastalığından ölmektedir.
Necatoriasis (Nekatoryaz), yine necator adı verilen kancalı kurt cinsinin insan bağırsaklarında parazitlenmesiyle oluşan bulaşıcı bir hastalıktır. En çok tünel ve yeraltı maden işlerinde, pirinç tarlalarında, killi ve nemli toprak zeminde çalışanlar bu hastalıklara maruz kalır.
Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar-D2-Tropik Hastalıklar
Bu hastalıkların tedavi edildiği sağlık hizmeti sunucularındaki veya bu hastalıkları araştıran laboratuvarlardaki sağlık görevlerinde sıkça görülür.
Sıtma, Dizanteri, Sarı Humma, Veba, Rekürrent Ateş
Sıtma (Malarya), dişi anofel sivrisineklerinin ısırması ve böylelikle plazmodium parazitlerinin insana bulaşmasıyla tekamül eder. En bariz belirtisi titreme ve yükselen ateştir.
Amoebiasis (amipli dizanteri, kanlı isal) entamoeba histolytica isimli parazitik amipin neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Uyuşukluk, kilo kaybı, kolon ülserasyonları, karın ağrısı, ishal veya kanlı ishali beraberinde getirir.
Sarı humma sivrisinek sokması ve arbovirüsünün bulaşmasıyla ortaya çıkan bir hastalıktır. Yüksek ateşe, baş ağrısına, kas ağrısına, burun kanamasına, bulantı ve kusamaya yol açar.
Veba, Yersinia pestis bakterisinin oluşturduğu enfeksiyon hastalıklarının genel isimdir. Hıyarcıklı veba (bubonik veba) veba hastalığının en yaygın olanıdır. Bubo adı verilen, lenf bezi şişmeleri görülür.
Rekürrent (tekrarlayan) ateş (Febris recurrens), 3-5 gün sürdükten sonra, aniden düşen bir ateştir. Birkaç gün normal seviyelerde seyrettikten sonra tekrar eder. Nöbetler şeklinde devam eder. Özellikle kene ısırmasıyla oluşan Borelyoz (Lyme) hastalığında ortaya çıkar. Etkeni Borrelia recurrentistir.
Dang Ateşi, Şark Çıbanı, Verem Dutu, Cüzzam
Dang ateşi (kırık kemik humması); sivrisinekle bulaşan şiddetli grip benzeri viral bir hastalıktır. Özellikle kırılmış gibi kemik ağrılarına neden olur. Etkeni flavivirüs ailesinden Dang virüsüdür.
Leishmanioz (şark çıbanı), Leishmania adlı parazitin neden olduğu bir deri hastalığıdır. Bu paraziti taşıyan kum sineklerinin ısırması ile oluşur. Özellikle ciltte şişliklere neden olur.
Frambosie (Frambezi / verem dutu), Zührevi bir hastalık değil, tropikal bir hastalıktır. Hastalığın nedeni olan Treponema Pertenue mikroorganizmasının Frengi mikrobuna benzerliği nedeniyle zührevi bir hastalık gibidir. Frengi için yapılan kan testleri, bu hastalıkta da pozitif çıkar.
Lepra (cüzzam), etkeni mycobacterium leprae adı verilen bir bakteridir. Kollarda, bacaklarda ve çeşitli cilt bölgelerinde yaralara ve sinir hasarına neden olur. Kronik ve bulaşıcı bir hastalıktır. Tedavi edilmemiş cüzzamlı biri öksürdüğünde ya da hapşırdığında ortaya çıkan damlacıklarla temas durumunda hastalık bulaşır.
Tifüs, Riketsiya
Lekeli humma (Tifüs), Etkeni rickettsia bakterisidir. Bitle bulaşır. Bitler rickettsia bakterilerini cilt üzerinde bırakır. Bu kişiler ciltlerini ovalarken rickettsia baktewrilerini veya bit parçacıklarını bitin ısırdığı yerin içine sokarak enfekte olurlar. Tifo ile Tifüs aynı değildir.
Riketsiöz (Riketsiya), küçük, çubuk şeklinde olan ve sadece hücre içinde yaşamını sürdürebilen riketsiya bakterisi etkendir. Bu bakteriler, çeşitli kene, bit ve pirelerden bulaşır.Akut başlangıçlı ateşli bir hastalıktır.
Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar-D3-Hayvanlardan İnsana Bulaşan (Zoonotik) Hastalıklar
Hayvan gütme, bakma, terbiye etme, veterinerlik hizmetleri, hayvansal ürün veya hayvan artıklarıyla yakın temas gerektiren çalışmalar ve laboratuvar çalışmalarında bulaşı ihtimali oldukça yüksektir.
Bruselloz, Tetanoz, Şarbon, Salmenolla, Weil
Bruselloz (Malta humması veya Akdeniz humması), etkeni Brucella bakterileridir. yüzünden ortaya çıkan bulaşıcı bir hastalıktır. İlk kez 1897’de Danimarkalı veteriner hekim Berhnhard Bang bu bakteriyi ayrıştırdı. Bu sebepten Bang hastalığı olarak da literatürde geçer. Pastörize edilmemiş süt ve süt ürünleriyle çiğ etlerin tüketimi ve bakteriyi taşıyan hayvanlarla temas sonucu bulaşır.
Tetanoz (kazıklı humma), Clostridium tetani denilen bakteri etken maddesidir. Paslı çiviler genellikle toprakla daha çok temas ettiği için bu bakterinin sporlarını bünyesinde bulundurur. Doğada toz, toprak, gübre dahil her yerde vardır. Sıklıkla kişinin boyun ve çene kaslarında şiddetli kasılmalara neden olur.
Şarbon (dalak yanığı), Bacillus anthracis adlı bakteri etken maddesidir. Özellikle otobur büyükbaş ve küçükbaş hayvanlarda görülür ve bu hayvanlardan bulaşır. İnsanlar bakteriyi barındıran besinlerden, su ya da cilt yaralarından bulaşa maruz kalırlar. Şarbon hastalığı ölümcül reaksiyonlara neden olur.
Salmonella enfeksiyonları [Salmonella typhi (tifo) ve Salmonella paratyphi (paratifo)], Salmonella, yaklaşık 2000 alt tipi olan bir bakteridir ve hastalığın etkenidir. Özellikle yılan, kaplumbağa, kertenkele gibi sürüngenler, kurbağalar, kuşlar ve civciv gibi evcil hayvanlar ile temastan sonra hijyen kurallarına uyulmaması halinde bulaşır. Yaklaşık 12-72 saat sonra ishal, ateş, bulantı, kusma ve karın krampları şeklinde belirtiler ortaya çıkar.
Weil hastalığı, Leptospira cinsi bakteriler etkendir. Leptospirozis hastalığının en ağır evresidir. Bu evrede hastada karaciğer ve böbrek gibi organ yetmezlikleri ve menenjit gelişir. Bu hastalık bakteriyi taşıyan kemirgenlerin idrarı, kanı veya dokusuyla temas halinde olunduğunda bulaşır. Teneke meşrubat kutularının depolama koşullarından dolayı dış kısmında farelerin idrarı bulunabilmektedir. Bu sebepten teneke paket meşrubatlar açılmadan önce dezenfekte edilmelidir.
Kuduz, Psittakoz, Rekkürrent Ateş, Şap, Çiçek
Kuduz (Rabies ya da Lyssa), özellikle enfekte hayvanların tükürükleriyle insanlara bulaşır. Etken maddesi Lyssavirustur. Ölümcül bir hastalıktır. Genellikle ısırma yoluyla bulaşır. Enfekte hayvanın tükürüğünün açık bir yaraya temas etmesi sonucunda insana geçer. Kuduz virüsü, merkezi sinir sistemini etkiler ve oldukça hızlı bir şekilde ilerler. Bu nedenle tedavide erken müdahale kritiktir.
Psittakoz (Ornithozlar olarakta bilinir / papağan humması), Kuşlardan insanlara geçen mikrobik bir hastalıktır. Etken maddesi Chlamydia psittaci adı verilen bir bakteridir. Papağan hastalığı, kuşlardan mikrop kapan insanlarda ateşli zatürre ya da ağır bir grip olarak ortaya çıkar.
Rekürrent (tekrarlayan) ateş (Febris recurrens), 3-5 gün sürdükten sonra, aniden düşen bir ateştir. Birkaç gün normal seviyelerde seyrettikten sonra tekrar eder. Nöbetler şeklinde devam eder. Özellikle kene ısırmasıyla oluşan Borelyoz (Lyme) hastalığında ortaya çıkar. Etkeni Borrelia recurrentistir.
Şap hastalığı (dabak hastalığı), Genelde çift toynaklı evcil veya yabani hayvanlardan bulaşır. Etken maddesi Aphthovirüstür. 7 farklı türü ve 60’tan fazla alt türü mevcuttur. Virüs bulunan yüzeylere temas edilmesi ya da solunum yolu ile sağlıklı hayvanlara yayılması sonucunda hastalığın ilerlemesi ile birlikte ölüme sebebiyet verir. Damak ve dil bölgesinde yaralar meydana gelir.
Çiçek (Afrika hastalığı), Variola (Smallpox) virüsü etken maddedir. Kişinin geniz bölgesinden vücuda girerek buradan lenf düğümlerine yerleşir ve çoğalır. 8-10 gün içinde virüs vücutta çoğalır ve tüm organlara yayılır. İlk hafta en bulaşıcı dönemdir.
Q humması, Lekeli Humma, Ruam, Bovin Tüberkülozu
Q humması veya Q ateşi, Etken maddesi Coxiella burnetii bakterisidir. Hastalık insanları, evcil ve yabani memelileri, artropodları, kuşları ve evcil hayvanları etkiler. İnsanlarda akut grip benzeri hastalığa, pnömoni, hepatit ve kronik endokardite neden olabilir.
Lekeli humma (Tifüs), Etkeni rickettsia bakterisidir. Bitle bulaşır. Bitler rickettsia bakterilerini cilt üzerinde bırakır. Bu kişiler ciltlerini ovalarken rickettsia baktewrilerini veya bit parçacıklarını bitin ısırdığı yerin içine sokarak enfekte olurlar. Tifo ile Tifüs aynı değildir.
Ekinokok humması (Kistik Ekinokokkoz / Kist Hidatik), etken maddesi Echinococcus granulosus isimli parazittir. Bu parazit köpek, kurt, tilki gibi et yiyen hayvanların ince bağırsaklarında yaşar. Parazit yumurtalarının ağız ve solunum yoluyla alınmasından sonra insanların karaciğer, akciğer, dalak, beyin gibi iç organlarında kistler oluşturur. Ülkemizde oldukça yaygındır.
Ruam hastalığı (mankafa hastalığı), Burkholderia mallei isimli bakteri etken maddesidir. Öncelikle atları etkileyen bir hastalıktır. Atların yanı sıra eşekler, katırlar, keçiler, köpekler ve kediler gibi diğer memelilerin ve insanların doğrudan etkilendiği bir hastalıktır. Baş ağrısı, burun akıntısı, göğüs ağrısı, ışık hassasiyeti yapar. Deli dana hastalığına benzer.
Bovin tipi tüberküloz [Sığır Tüberkülozu (BTB)], Mycobacterium Bovis bakterisi etken maddesidir. Kronik ve bulaşıcı bir hastalıktır. İnsanlara genelde enfekte et ve süt ürünleri ile bulaşır.
Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar-D4-Meslek Gereği Enfeksiyon Hastalıklarına Özellikle Maruz Kişilerdeki Enfeksiyon Hastalıkları
Hastane, dispanser, poliklinik araştırma laboratuvarı gibi sağlık kurumlarında çalışanlar maruz kalır. Viral hepatit ve Tüberküloz bu hastalıklar grubuna girer.
Viral hepatit, virüslerle bulaşan bir enfeksiyona bağlı olarak gelişen karaciğer iltihabıdır . Akut formda veya kronik formda ortaya çıkar. Viral hepatitin en yaygın nedenleri, birbiriyle ilgisiz ve karaciğere yerleşmeye eğilimli virüsler olan hepatit A, B, C, D, E ve G’dir.
Sitomegalovirüs, Epstein-Barr virüsü ve sarı humma gibi diğer virüsler de karaciğer iltihabına neden olmaktadır. Ayrıca herpes simpleks virüsünün neden olduğu kaydedilmiş çok sayıda viral hepatit vakası vardır. Hepatit A ve B kontamine yiyecek veya sularla, hepatit B ve C ise kan ve vücut sıvıları ile bulaşır.
Tüberküloz (Verem), hasta bir kişinin öksürmesi veya hapşırması sonucu havaya karışan küçük damlacıkların solunmasıyla yayılır. Tedavi edilebilir. Öksürük, kanlı balgam, ateş, göğüs ağrısı ve kilo kaybı gibi belirtiler görülür. Etken maddesi Mycobacterium tuberculosis isimli bakteridir.
Mesleki bulaşıcı hastalıklara karşı iş yeri hekimi tarafından iş sağlığı ve güvenliği kontrolleri yapılmalıdır. Bu konuda uygulanacak sağlık gözetimi programı önem arz etmektedir.
