Kimyasalların İsimlendirilmesi

İnsan sağlığı ve çevre üzerinde yaratabilecekleri olumsuz etkilere karşı yüksek seviyede koruma sağlamak ve serbest dolaşımlarını temin etmek üzere kimyasalların isimlendirilmesi etiketlenmesi ve sınıflandırılması gerekir. Bu hususlar MADDELERİN VE KARIŞIMLARIN SINIFLANDIRILMASI, ETİKETLENMESİ VE AMBALAJLANMASI HAKKINDAKİ YÖNETMELİK kapsamında düzenlenmiştir.

Kimyasal risk etmenleri açısından tüm kimyasalların bilinmesi zarar etmenlerini minimum düzeye indirmeye yarar. Zararlılık sınıfları (R) veya (H) harfleri ile simgelenir. Alınması gereken önlemler ise (S) veya (P) harfleri ile simgelenmiştir. fiziksel, sağlık ve çevre olmak üzere üç çeşit zararlılık sınıfı vardır;

• Fiziksel Zararlılar; Kimyasallarda fiziksel zararlılar şunlardır:
  • Patlayıcılar,
  • Alevlenir gaz ve aeresol,
  • Alevlenir sıvı ve katı,
  • Oksitleyici gaz,
  • Sıvı ve katı,
  • Basınç altındaki gazlar,
  • Kendiliğinden tepkimeye giren madde ve karışımlar,
  • Kendiliğinden ısınan madde ve karışımlar,
  • Piroforik sıvılar ve katılar,
  • Su ile temas eden madde ve karışımlar,
  • Organik peroksitler,
  • Metaller için aşındırıcılar
• Sağlık Zararlıları; Bu kategorideki sağlık zararlıları şunlardır:
  • Akut toksisite,
  • Cilt aşındırıcı,
  • Ciddi göz hasarı / Göz tahrişi,
  • Solunum veya cilt hassaslaştırıcı,
  • Eşey hücre mutajenitesi,
  • Kanserijonite,
  • Üreme sistemi toksisitesi,
  • Belirli hedef organ toksisitesi / tek maruz kalma,
  • Belirli hedef organ toksisitesi / tekrarlı maruz kalma,
  • Aspirasyon
• Çevresel Zararlar; Sucul ortam için zararlı,
• İlave Zararlılık; Ozon Tabakasına Zararlı                   

Kimyasalların isimlendirilmesi, etiket, ambalaj normal konumdayken üzerindeki bilgiler nasıl olmalıdır?

Etiket, ambalaj normal konumdayken üzerindeki bilgiler yatay olarak okunabilecek şekilde ambalajın bir veya birkaç yüzeyine sıkıca yapıştırılır. Etiketin rengi ve sunumu, zararlılık işaretlerinin net olarak görünebileceği şekilde olur. etiket bilgileri açık ve silinemez biçimde yazılır. etiket bilgileri ambalaj üzerinde açıkça yer alıyorsa, ayrıca etiket yapıştırılması gerekmez ve etiketler için geçerli olan şartlar, ambalaj üzerinde gösterilen bilgiler üzerinde uygulanır.

Maddenin veya karışımın ambalajı genel etiketleme kurallarını karşılayamayacak bir formda, şekilde veya küçüklükte ise etiket unsurları; katlanabilir etiketlerde veya asılan etiketlerle veya dış ambalajda sağlanır. İç ambalajda yer alan etikette en azından zararlılık işaretleri, madde ve karışımın kimliğinde madde veya karışımın tedarikçisinin adı ve telefon numarası yer alır.

Etiket Türkçe olmalıdır. Aynı bilgileri içermesi şartıyla ilaveten farklı diller de kullanılmalıdır. Etiket, maddenin daha ciddi zararlılık sınıfında sınıflandırılması veya ilave etiket unsurları gerektirdiği durumlarda derhal, diğer hallerde  on sekiz ay içerisinde güncellenir. İmalatcı, ithalatcı veya alt kullanıcı maddenin kimliğinin etiket üzerinde veya güvenlik bilgi formunda yer almasının kendi fikri mülkiyet haklarının açıklanması bakımından sakıncalı olabilecek gizli bilgileri içerdiğini düşünüyorsa Çevre, şehircilik ve iklimlendirme bakanlığına başvurur. Başvurusu onaylanınca altı yıllık bir süre boyunca etiket ve güvenlik bilgi formlarında alternatif kimyasal adı kullanabilir. Karışım içinde yer alan ve alternatif bir ad kullanılmasına izin verilmiş olan bir madde, alternatif kimyasal ad kullanımına ilişkin koşulları artık sağlamıyor ise, tedarikçisi etiket ve güvenlik bilgi formunda maddeye ait kimliği kullanır ve alternatif kimyasal adı kullanamaz.

Kimyasalların isimlendirilmesi: Kanserojen, Mutajen ve Toksik Maddeler

Çalışanların kanserojen ya da mutajen maddelere maruz kalmasından kaynaklanan sağlık ve güvenlik risklerinden korunması amaçlanmaktadır. Bu maddelere maruziyetin önlenmesi gerekmektedir. Sınır değerler de dâhil olmak üzere asgari gerekliliklerin belirlenmesi önemlidir. Bu tür kimyasalların isimlendirilmesi ve kanserojen ya da mutajen olup olmadığının belirtilmesi gereklidir. Tüm bunlar KANSEROJEN VEYA MUTAJEN MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİĞİNDE düzenlenmiştir. Kanserojen kimyasallar listesinin başında Asbest ve lifsi kimyasal maddeler yer almaktadır.

• Kanserojen madde; solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kanser oluşumuna neden olabilmektedir. Kanser oluşumunu hızlandıran madde veya müstahzarlardır.
• Mutajen madde; solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kalıtımsal GENETİK hasarlara yol açabilmektedir. Ayrıca bu etkinin oluşumunu hızlandıran madde veya müstahzarlardır.
• Sınır değer. Aksi belirtilmedikçe kanserojen, mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde bulunan havadaki referans zaman aralığındaki, ortalama konsantrasyonunudur. Solunum bölgesi; merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin adıdır. Bir başka deyişle başın ön kısmında kalan yarısıdır.

Kanserojen veya mutajen maddelerle yapılan çalışmalarda maruziyetin önlenmesi ve azaltılması için;

• İşyerinde gerçekleştirilen risk değerlendirmesi sonucunda bakılır. Çıkan sonuca bağlı olarak çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden risk bulunduğunun ortaya çıkması hâlidir. Çalışanların tehlikeli maddelere maruziyeti önlenmelidir.
• Kanserojen, mutajen maddelerin tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanlarıyla değiştirilmesinin teknik olarak mümkün olmadığı hâllerdir. Bu gibi durumlarda maddelerin üretiminde ve kullanılmasında teknik imkânlara göre kapalı sistemler kullanılmalıdır.
• Kapalı sistemle çalışmanın teknik olarak mümkün olmadığı hâllerde, çalışanların maruziyeti mümkün olan en az düzeye indirilmelidir.
• Çalışanların kanserojen veya mutajen maddelere maruziyeti, sınır değerleri aşılmamalıdır.

İşveren, kanserojen veya mutajen maddelerin kullanıldığı işlerde;

• İşyerinde kullanılan kanserojen veya mutajen maddelerin miktarını belirler. Yapılan iş için gereken miktardan fazla madde bulunmasını önler.
• Kanserojen veya mutajen maddelere maruz kalan veya kalacak olan çalışan sayısının en az sayıda olmasını sağlar.
• Kanserojen veya mutajen maddelerin çalışma ortamına yayılmasını önlemek veya en aza indirmek için işlem tasarımını uygun şekilde yapar ve gerekli mühendislik kontrol önlemlerinin alınmasını sağlar.
• Kanserojen veya mutajen maddelerin kaynağından lokal veya genel havalandırma sistemi yayılması durumudur. Bu duruma bağlı diğer yöntemlerle yayılması, halk sağlığı ve çevreye zarar vermeyecek şekilde çalışılan ortamdan dışarı atılmasını sağlar.
• Herhangi bir kaza sonucunda veya beklenmeyen bir şekilde kanserojen veya mutajen maddelerin ortama yayılması durumudur. Ayrıca bu durumun erken tespiti için uygun ölçüm sistemleri bulunmasını sağlar.
• Uygun çalışma yöntemleri ve işlemlerin kullanılmasını sağlanır.
• Alınan diğer önlemlerle toplu korumanın sağlanamadığı durumlar veya maruziyetin önlenemediği durumlarda uygun kişisel korunma yöntemleri ve kişisel koruyucu donanımların kullanılmasını sağlamalıdır.
• Özellikle çalışma ortam zemini, duvarlar ve diğer yüzeylerin düzenli olarak temizlenmesini, hijyen şartlarını sağlar.
• Çalışanları bilgilendirilmelidir.
• Kanserojen veya mutajen maddelere maruz kalınan ya da maruz kalma riski bulunan yerleri uygun ikaz levhaları ve güvenlik işaretleri ile belirler.
• Sigara kullanılmasının ve yeme, içmenin yasak olduğunu belirten ikaz levhaları bulunmalıdır.
• İlgili mevzuat gereği hazırlanan acil durum planı, yüksek düzeyde maruziyete neden olan durumlara yönelik eylemler de planlanmalıdır.
• Kanserojen veya mutajen maddelerin güvenli şekilde depolanması, taşınması veya işlem görülmesini sağlar. Bu kimyasalların etiketleri açıkça görünmelidir. Ayrıca sızdırmaz kapalı kaplarda saklanmalıdır. Aynı zamanda maddelerin kullanıldığı ve depolandığı alanlara görevli olmayanların giriş ve çıkışlarını kontrol altında tutar.
• Atıkların çalışanlar tarafından güvenli bir şekilde toplanması, depolanması ve uzaklaştırılıp zararsız hale getirilmesinde, uyarı etiketleri açıkça ve görünür şekilde hazırlanmış, sızdırmaz kapalı kaplar kullanılmasını sağlar.
• Kanserojen veya mutajen maddeler “Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik” ve “Tehlikeli Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşması” hükümlerine uygun olarak taşınır.

KANSEROJEN VEYA MUTAJEN MADDELER YÖNETMELİĞİ

KAYNAKÇA

• FATMA IŞIK COŞKUNSES, KANSEROJEN KİMYASAL MADDELER VE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ. UZMANLIK TEZİ, ÇSGB, İSGGM, ANKARA, 2008
• KİMYA ÜRÜNLERİ İMALATI SANAYİNDE İŞ SAĞLIĞI GÖZETİM REHBERİ, ÇSGB, İSGGM
• CANER ZANBAK, KİMYASALLARIN YÖNETİMİNDE TEKNİK EMNİYET ve GÜVENLİK KAVRAMLARI, TEDARİK ZİNCİRİ GÜVENLİĞİNDE ÖZEL SEKTÖR/KAMU İŞBİRLİĞİ. V. ULUSAL TEHLİKELİ KİMYASALLARIN YÖNETİMİ VE PROSES GÜVENLİĞİ SEMPOZYUMU. TMMOB KİMYA MÜHENDİSLERİ ODASI, ANKARA, 24-25 EYLÜL 2021
• ABDULLAH ANAR, PROSES GÜVENLİĞİNDE TEHLİKE TANIMLAMA VE RİSK DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ, V. ULUSAL TEHLİKELİ KİMYASALLARIN YÖNETİMİ VE PROSES GÜVENLİĞİ SEMPOZYUMU. TMMOB KİMYA MÜHENDİSLERİ ODASI, ANKARA, 24-25 EYLÜL 2021
• FİGEN ÖNDER, SAHA UYGULAMALARININ PROSES GÜVENLİĞİNDE ÖNEMİ, V. ULUSAL TEHLİKELİ KİMYASALLARIN YÖNETİMİ VE PROSES GÜVENLİĞİ SEMPOZYUMU. TMMOB KİMYA MÜHENDİSLERİ ODASI, ANKARA, 24-25 EYLÜL 2021
• ÇİMENTO SEKTÖRÜNDE TOZLA MÜCADELE REHBERİ,T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI YAYINI ,BAKANLIK YAYIN NO:57, 2016
• ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA MERKEZİ. (2013). “MESLEK HASTALIKLARI”. ANKARA: ÖZYURT MATBAACILIK.
• ZEYNEB KAHRAMAN, KERİMAN YÜRÜTEN ÖZDEMİR, TOZLU ÇALIŞMALARDA MESLEK HASTALIKLARI VE TOZLA MÜCADELE. M C B Ü SOMA MESLEK YÜKSEKOKULU TEKNİK BİLİMLER DERGİSİ. YIL: 2022 SAYI:34 CİLT: II, S.13-29
• OKTAY TAN, KAYNAKLI İMALATTA ÇALIŞMA ORTAMINI VE ÇALIŞANIN SAĞLIĞINI ETKİLEYEN TEHLİKELER VE ÖNLEMLERİ. http://www.oktaytan.net/KAYNAKislerindeTehlike.pdf, 27.02.2023 00:53 ABDULLAH AKDOĞAN, ÜMİT DİVRİKLİ, LATİF ELÇİ, PESTİSİTLERİN ÖNEMİ VE EKOSİSTEME ETKİLERİ. AKADEMİK GIDA / ACADEMİC FOOD JOURNAL, 28.03.2012, ISSN PRİNT: 1304-7582